چکیده:

در این مقاله ابتدا به ارتباط دیپلماسی علمی روسیه با نظام دیپلماسی شوروی در قالب دیپلماسی فرهنگی اشاره گردیده است. در ادامه به پیشرفت ها و دستاوردهای علمی و تکنولوژیکی شوروری در دهه های 1960 و 1970 میلادی پرداخته شده و مشارکت دانشمندان شوروی در دیپلماسی علمی مورد ارزیابی قرار می گیرد.

در بخش پایان مقاله به فروپاشی شوروی در دهه 1990 میلادی و تحولات ایجاد شده در دیپلماسی علمی روسیه به ویژه سیاست های علمی دولت روسیه در 15 سال اخیر پرداخته می‌شود.

تاریخ دیپلماسی علمی روسیه به طور جدایی ناپذیر با تشکیل نظام دیپلماسی اتحاد جماهیر شوروی مرتبط است که یکی از اشکال آن برای اولین بار، دیپلماسی فرهنگی بود.

پس از انقلاب بزرگ روسیهکهصدمین سالگرد آن در سال 2017 جشن گرفته شد، دیپلماسی فرهنگی اتحاد جماهیر شوروی هم برای برقراری ارتباط با افراد و مردم و هم برای تعامل موثر با نهادهای دولتیمورد استفاده قرار گرفت، در زمانی که اشکال سنتی دیپلماسی غیرقابل دسترس بودند.

به همین منظور در سال 1925 ، انجمن روابط فرهنگی با کشورهای خارجی در شوروی ایجاد شد که فعالیت آن، ماهیت تبلیغاتی داشت. یکی از بخش های انجمن روابط فرهنگی شوروی         (با وجود بخش‌های سینما، حقوقی، موزه، مردم شناسی و پرورشی)، بخش علمی- فناوری بود که دانشمندان برجسته ای در آن به کارگیری شدند که به آنها امکان برقراری ارتباط با همکاران خارجی، مشارکت در سفرهای خارجی، کسب اطلاعات راجع به ادبیات خارجی را می داد. در تبادل اطلاعات، هر یک از طرفین معتقد بود که بر دیگری تأثیر می گذارد و مسائل علمی با مسائل سیاسی همپوشانی داشتند. علاوه بر انجمن روابط فرهنگی شوروی، کار با خارجی ها از طریق نمایندگی ها یا پروژه های سازمان یافته توسط وزارتخانه ها و ادارات مختلف انجام می‌شد.

پس از جنگ جهانی و در دوران جنگ سرد، تماس با همکاران خارجی از دیگر بلوک نظامی- سیاسی  محدود شد و تحت کنترل بخش های مربوطه قرار گرفت. در آن زمان شرایط برای توسعه بیشتر دیپلماسی فرهنگی و علمی ایجاد شد، که به خاطر موفقیت ها و دستاوردهای علمی دانشمندان شوروی بود. در سالهای 1950 تا 1970 سرمایه گذاری های دولتی در علم 10 برابر شد، در موسسات علمی اتحاد جماهیر شوروی، یک چهارم کارکنان علمی جهان کار می کردند. تاسیسات  بزرگ زیرساختی ایجاد شدند، اولین ماهواره مصنوعی زمین پرتاب شد، که آن به یک چالش برای ایده مهندسی ایالات متحدهآمریکاتبدیل شد. در سال 1957، وظایف انجمن روابط فرهنگی شوروی به اتحادیه دوستی و روابط فرهنگی جوامع شوروی با کشورهای خارجی واگذار شد (در 47 کشور اداره می شد) و تحت شورای وزیران اتحاد جماهیر شوروی، یک کمیته دولتی روابط فرهنگی تشکیل شد که تا سال 1967 وجود داشت، تا زمانی که بخش روابط فرهنگی وزارت امور خارجه جایگزین آن شد.

علم اتحاد جماهیر شوروی در سالهای  1960 تا 1980 به بیشترین شکوفایی رسید، هنگامی که در نهایت شبکه گسترده ای از انستیتوهای علمی آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی با دفاتر و شعب منطقه ای تشکیل شد، و در سراسر قلمرو شوروی شروع به توسعه علم نظری در دانشگاه ها و آموزشگاههای عالی نمود. در دهه 1980 اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا بطور فعال تری از دیپلماسی علمی استفاده کردند: به موازات، کمیته های امنیت بین المللی و خلع سلاح ایجاد شدند که فعالیت آنها، دانشمندان آکادمی های علوم، سران دولت، نمایندگان مجلس و پرسنل نظامی را متحد می کرد و به بهبود روابط بین دو بلوک کمک می کرد. دانشمندان شوروی به طور فعال در پروژه های اروپا مشارکت می کردند.

دریافت متن کامل 

امور بین الملل:  INTL at CPDI.IR