سخن سردبیر

رهبر معظم انقلاب در دیدار با نخبگان و استعدادهای برتر، به تاریخ 26 آبان 1400، در عین حال که به اهمیت تربیت نیروی انسانی متخصص و با مهارت اشاره کردند، بر لزوم تحول مبتنی بر فناوری‏های نوین و به طور خاص، هوش مصنوعی، تأکید کردند. به فرموده ایشان، هوش مصنوعی، عنوان یک عامل اداره‏ کننده آینده دنیاست که نقش ویژه‏ای در اداره کشورها خواهد داشت. در این راستا، ایشان، قرارگرفتن ایران جزو ۱۰ کشور اول در زمینه هوش مصنوعی را مورد هدف قراردادند.

 قطعاً دستیابی به این هدف، مستلزم همکاری و هم‏ افزایی مناسب بین بازیگران مختلف زیست ‏بوم و برخورداری از برنامه ‏ای مدون و تقسیم کار ملی است. همچنین رویکردی نظام‏ مند، با نظر به کلیه اجزای زنجیره ارزش هوش مصنوعی لازم است، چرا که رشد و توسعه در هرکدام از اجزای این زنجیره باید به صورت متوازن و همگن در یک کشور صورت گیرد تا توسعه هوش مصنوعی تسهیل شود. برای آشنایی با زنجیره ارزش هوش مصنوعی، سرمقاله ‏ای در این شماره مجله تحت همین عنوان، ارائه شده است. لازم به ذکر است که در ماهنامه هوش مصنوعی، سعی بر این داریم که با استفاده از مطالب علمی و اخبار به‏ روز این حوزه، اجزای اصلی زنجیره ارزش هوش مصنوعی، پوشش داده شوند.

 سرفصل مطالب ماهنامه :

1. فهرست
2. آنچه در این شماره می‏خوانیم
3. سخن سردبیر
4. تازه ‏ها و اخبار
1. کشف ترکیب دارویی جدید برای درمان نوع نادری از سرطان مغز در کودکان
2. استراتژی جدید هوش مصنوعی ناتو چیست؟
3. امیدواری وزیر بهداشت بریتانیا در مهار نابرابری نژادی با استفاده از هوش مصنوعی
4. همکاری هند و روسیه در فناوری های نسل ششم
5. مقالات
1. زنجیره ارزش هوش مصنوعی
2. هم‏پایی هوش مصنوعی و داده
3. احساسات عمومی نسبت به هوش مصنوعی چه تغییراتی داشته و چگونه می‌توان آگاهی مردم را ارتقا داد؟
6. کاربرد هوش مصنوعی
1. استفاده از هوش مصنوعی برای کاهش استرس در محیط کار
2. شرکت علی‌بابا چگونه از هوش‌مصنوعی و یادگیری ماشین بهره‌برداری می‌کند؟
3. توسعه شیوه‌ای در تشخیص دقیق نشانگرهای ‌زیستی بیماری توسط دانشمندان حوزه رایانه
4. تفسیر صدای نهنگ‏ های عنبر، با استفاده از هوش مصنوعی
   
   

آنچه در این شماره می‏ خوانید

دانشمندان مؤسسه تحقیقات سرطان لندن با کمک هوش مصنوعی موفق به کشف ترکیب دارویی جدید برای درمان کودکان مبتلا به نوعی کشنده از سرطان مغز موسوم به گلیومای منتشره مغز (DIPG)شده ­اند. به گفته کارشناسان، این پیشرفت نشان­ دهنده آغازگر یک دوره جدید امیدوارکننده است که در آن می‌توان از هوش مصنوعی برای ابداع و توسعه درمان‌های جدید برای انواع مختلف سرطان استفاده کرد. ادامه این مطلب را می‏ توانید در خبر "کشف ترکیب دارویی جدید برای درمان نوع نادری از سرطان مغز در کودکان" دنبال کنید.

سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) که ائتلافی متشکل از 30 کشور از اروپا و آمریکای شمالی است اعلام کرده است که یک استراتژی هوش مصنوعی 18 ماده‌ای را اتخاذ می‌کند و مبلغی در حدود یک میلیارد دلار در این حوزه سرمایه­ گذاری خواهد نمود. در خبر "استراتژی جدید هوش مصنوعی ناتو چیست؟"، مختصری در مورد این استراتژی و شش اصل؛ قانون‏مندی، مسئولیت ­پذیری و پاسخگویی، قابلیت توضیح و ردیابی، قابلیت اطمینان، قابلیت کنترل (قانون­ پذیری) و کاهش جانبداری‏ ها آمده است. اعضای ناتو متعهد می­شوند که برنامه­ های کاربردی هوش مصنوعی که توسعه می­دهند و یا برای توسعه در نظر می­ گیرند، از این شش اصل پیروی کنند.

همانطور که در مقالات شماره ‏های پیشین ماهنامه هوش مصنوعی گفته شده بود، هوش مصنوعی می‏تواند به عنوان ابزاری برای کاهش نابرابری‏ها و افزایش کیفیت زندگی یکسان در سطح جامعه شود. در عین حال، نمونه ‏هایی به چشم می ‏خورد که سوگیری در برخی مدل‏ها یا الگوریتم ‏های به‏ کار‏گرفته ‏شده در هوش مصنوعی، خود به دریافت نتایج نامطلوب در این زمینه، دامن می‏زنند. در خبر " امیدواری وزیر بهداشت بریتانیا در مهار نابرابری نژادی با استفاده از پروژه‌های هوش مصنوعی"، به استفاده از هوش مصنوعی برای کاهش نابرابری‏ها اشاره شده است. ساجد جاوید، وزیر بهداشت و درمان بریتانیا که خود از اقلیت‌های قومی است، اخیراً مجوز انجام مجموعه‌ای از پروژه‌های مبتنی بر هوش مصنوعی را صادر نموده که هدف آن برخورد با نابرابری‌های نژادی در خدمات سلامت ملی (NHS) است.

در خبر "همکاری هند و روسیه در فناوری­های نسل ششم (6G)"، به مشارکت و همکاری میان دو کشور هند و روسیه در زمینه‏ هایی از جمله هوش مصنوعی از جمله امنیت سایبری، تشخیص چهره و ... اشاره دارد.

یکی از رویکردهایی که می‏توان به توسعه هوش مصنوعی داشت، رویکرد زنجیره ارزش است. زنجیره ارزش یکی از ابزارهای تحلیل کسب و کار است که نخستین بار توسط مایکل پورتر مطرح شد و کاربردهای مختلفی در زمینه ‏های گوناگون دارد. در سرمقاله، زنجیره ارزش هوش مصنوعی و اجزای آن که در سال 2018 در گزارش نیوزیلند ارائه شد، توصیف شده است.

در مقاله "هم‏پایی هوش مصنوعی و داده"، آمده است؛ رایانه­ ها بر خلاف مغز به مدل­های واضح نیاز دارند در حالی که مغز انسان، با مدل­ها کار نمی­کند. به نوزاد یاد داده نمی­شود که چهره والدین خود را تشخیص دهد؛ اما پس از چند روز با دیدن آن‏ها، او قادر به انجام این کار است. با این وجود، هر فعالیتی که بتوان آن را دیجیتالی و برچسب‏ گذاری کرد، می­تواند در قالب آزمون­های پیش ‏بینی ارزیابی گردیده و با توجه به نتایج، تبدیل به فعالیتی خودکار شود. اما نباید از این نکته غافل شد که داده ­ها محدودیت هوش مصنوعی نیز محسوب می­شوند؛ زیرا قدرت یک الگوریتم محدود به پایگاه داده آن است. به همین دلیل است که هوش مصنوعی جایگزین وظایف می­شود و نه جایگزین مشاغل یا استراتژی­های کسب و کار. کلید پیشرفت فناوری، استفاده ترکیبی از انسان و ماشین است.

در مقاله "احساسات عمومی نسبت به هوش مصنوعی چه تغییراتی داشته و چگونه می‌توان آگاهی مردم را ارتقا داد؟" که خلاصه ‏ای از یکی از مباحث چهارده ‏گانه مطرح در گزارش معروف AI100 است، به دیدگاه‏های غالب عموم مردم نسبت به هوش مصنوعی و نقش مبلغان، سیاستگذاران و محققان در افزایش اطلاعات آن‏ها پرداخته شده است. طبق یافته ‏های تحقیقات مذکور در این مطلب، دیدگاه و میزان آگاهی افراد در موقعیت‏ های جغرافیایی مختلف و با جنسیت و سطح درآمد و تحصیلات متفاوت، از یکدیگر متمایز است. در عین حال، آگاه‏سازی جامعه نسبت به مزایا و مخاطرات هوش مصنوعی، به شکلی منطقی و واقع ‏بینانه و نه مبتنی بر موهومات و اغراق‏گویی، از طرق مختلف، ضروری است. در عین حال که باید در جهت آموزش و افزایش آگاهی جامعه تلاش کرد، لازم است به شکل‏گیری ارتباط و گفتگویی مشارکتی‌تر با عموم مردم، روی آوریم.

استرس کار، یکی از دلایل اصلی ترک شغل و کاهش بهره‌وری کارکنان است. روش­های زیادی برای مدیریت استرس کارکنان وجود دارد که استفاده از هوش مصنوعی یکی از آن‌ها است؛ استفاده از گجت‏های پوشیدنی و یا سیستم‏ های هوشمند برای تشخیص و سنجش استرس، سیستم‏های کنترل هوشمند پروژه و کار و ربات‏های روان درمانگر، تعدادی از این راه ‏حل‏ها هستند که در مطلب"استفاده از هوش مصنوعی برای کاهش استرس در محیط کار"، به آن‏ها پرداخته شده است.

شرکت علی ‏بابا، یکی از بزرگ‌ترین بازار تجارت الکترونیک در جهان است. این شرکت در راستای ارتقای کسب‌و‌کار خود، سرمایه‌گذاری قابل ‏توجهی در زمینه هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی انجام داده است. در مطلب " شرکت علی‌بابا چگونه از هوش‌مصنوعی و یادگیری ماشین بهره‌برداری می‌کند؟"، به چند مورد از کاربردهای هوش مصنوعی در کسب و کار علی ‏بابا اشاره شده است.

 در مطلب "توسعه شیوه‌ای در تشخیص دقیق نشانگرهای ‌زیستی بیماری توسط دانشمندان حوزه رایانه"، به کاربرد هوش مصنوعی و شبکه یادگیری عمیق برای شناسایی نشانگرهای زیستی بیماری با درجه دقت بسیار بالایی اشاره شده است. متخصصان دانشکده علوم کامپیوتر دانشگاه واترلو، یک شبکه عصبی عمیق ایجاد کرده‏اند که 98 درصد ویژگی‏های پپتاید  را در یک مجموعه داده شناسایی می‏کند. بنابراین، دانشمندان و پزشکان، شانس بیشتری برای کشف بیماری‏های احتمالی از طریق تجزیه و تحلیل نمونه بافت دارند.

در مطلب دیگری تحت عنوان " تفسیر صدای نهنگ‏ های عنبر، با استفاده از هوش مصنوعی"، به کاربرد هوش مصنوعی برای برقراری ارتباط انسان با محیط زیست و درک بهتر بشر از سایر موجودات پرداخته است. در این پروژه، به طور خاص، در تلاشند تا با کمک هوش مصنوعی صداهایی را که نهنگ‌های عنبر برای برقراری ارتباط با یکدیگر ایجاد می‌کنند، تفسیر می‌کنند.

دریافت نسخه Digital  

دریافت نسخه Print