اثرات پاندمی کووید-19 بر فناوری‌های تغییر اقلیم
ویروس جدید کرونا بر ابعاد مختلف زندگی بشر تاثیر گذاشته است. به گونه‌ای که اقتصاد جهانی دچار رکود شده است، مردم در خانه‌هایشان قرنطینه اند و هزاران نفر جان خود را از دست داده‌اند...
ویروس جدید کرونا بر ابعاد مختلف زندگی بشر تاثیر گذاشته است. به گونه‌ای که اقتصاد جهانی دچار رکود شده است، مردم در خانه‌هایشان قرنطینه اند و هزاران نفر جان خود را از دست داده‌اند. همچنین چگونگی پاسخ به بحران کرونا، می تواند بستری برای حل بحران تغییرات اقلیمی در دهه های آینده باشد. تلاش برای احیای فعالیت اقتصادی از جمله طرح‌های محرک اقتصادی، کمک‌های مالی و برنامه‌های بازگشت به کار که دولت‌ها هم اکنون در دست برنامه‌ریزی دارند، در تعیین وضعیت اقتصاد و زندگی ما در آینده نقش خواهند داشت و بر میزان انتشار گازهای کربن اثر خواهند گذاشت که عواقب آن برای سال‌ها در سرتاسر کره زمین باقی خواهد ماند. اثر بیماری کووید-19 بر تغییر اقلیم و فعالیت های مربوط به آن در بخش های مختلف و همچنین اثر پدیده تغییر اقلیم بر شیوع ویروس کرونا در این گزارش مورد بررسی قرار می‌گیرد.
انرژی و اقتصاد: مجموعه اقدامات جهت مهار ویروس کرونا، اقتصاد جهان را به رکود کشانده و در عین حال، باعث کاهش 200 مگاتنی دی اکسیدکربن در جهان شده است. مصرف ذغال سنگ در چین ۳۶ درصد و میزان پالایش نفت ۳۴ درصد کاهش داشته است که این موضوع، باعث کاهش 25 درصدی انتشار دی‌اکسیدکربن چین نسبت به سال گذشته شده است.
تغییر در سبک زندگی، تولید کالا و ارائه خدمات، تاثیر جدی در الگوی مصرف انرژی و میزان انتشارات گازهای گلخانه ای گذاشته است و در صورت تداوم چنین کاهشی میتواند تاثیر ماندگاری بر تغییرات اقلیمی بگذارند. پر واضح است که همه‌گیری یک بیماری و یا رکود بزرگ اقتصادی، راه‌حل کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نیست اما بر اساس تجریبات گذشته، پس از یک شوک اقتصادی، سازماندهی مجدد اقتصادی رخ می‌دهد. برای مثال پس از سقوط اقتصادی سال ۲۰۰۸، ایالات متحده قانون بهبود و سرمایه‌گذاری مجدد را وضع کرد که در آن ۳۰ میلیارد دلار برای پژوهش و پروژه‌های مرتبط با انرژی‌های سبز درنظر گرفته شد.
در حال حاضر تقاضا برای نفت، فرآورده‌های نفتی، فولاد و سایر فلزات بسیار کاهش یافته است و انبارهای این مواد به طور بی‌سابقه پر شده‌اند، بنابراین می توان پیش‌بینی کرد که مصرف انرژی و تولیدات صنایع انرژیبر به‌سرعت به مقادیر قبلی و یا حتی بیشتر بازگردد. از این رو، چگونگی رفتار سیاست گذاران در مواجهه با رکود اقتصادی و اراده سیاسی جهت اقدام برای تغییرات اقلیمی مهم ترین متغیر تصمیم گیری در این باره است. کشورهایی نظیر آمریکا و چین، سیاست‌های بازیابی اقتصادی با هدف برگرداندن اقتصاد به سطح دوران پیش از کرونا در نظر دارند که این موضوع با شدت بیشتری، انتشار گازهای گلخانه ای را افزایش می دهد. برخی از اعضای اتحادیه اروپا نیز معتقدند که بسته سیاست‌گذاری جدید اتحادیه اروپا موسوم به «قرارداد سبز اروپایی» که کشورهای عضو را موظف می‌کند تا سال ۲۰۵0 انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را به صفر برسانند، باید کنار گذاشته شود تا کشورها بتوانند بر مبارزه با این بیماری تمرکز کنند. لذا خیزش موج بعدی انتشار گازهای گلخانه‌ای به آسانی میتواند آثار مثبت این دوره موقت را از بین ببرد. به علاوه، پایین ماندن قیمت نفت میتواند اثر منفی بر تغییرات اقلیمی داشته باشد. انرژی ارزان اغلب موجب می‌شود مصرف‌کنندگان رویکرد صرفه‌جویی در استفاده از آنها را در اولویت قرار ندهند. از سویی نیز مردم به انجام پروژه‌هایی همچون بازسازی و یا نوسازی خانه‌ها به منظور صرفه‌جویی در مصرف انرژی تمایل کمتری خواهند داشت. برای آنکه تغییر در الگوی مصرف انرژی مردم منجر به کاهش مؤثر میزان انتشار گازهای کربنی در سطح جهانی شود، باید به تغییر ساختارهای بخش های مختلف سیستم انرژی منجر شود.
حمل و نقل: حمل و نقل جاده‌ای و هوایی عامل تولید به ترتیب ۷۲ و 2.5 درصد گازهای گلخانه‌ای بخش حملونقل می‌باشند. لغو گسترده‌‌ی پروازها در روند کاهش انتشار کربن در بخش هواپیمایی موثر بوده است. افت شدید تقاضای حمل و نقل باعث می شود قیمت نفت و بنزین همچنان پایین بماند. قیمت پایین بنزین دولت ها را مجبور به لغو مشوق ها جهت استفاده از خودروهای الکتریکی که این موضوع خود باعث می شود مردم به خرید خودروهای کم‌‌بازده‌‌تر روی آورند و فروش خودروهای برقی را کاهش دهد و خود باعث افزایش مجدد سطح انتشارات و آلاینده‌‌ها خواهد شد.
انرژی ها تجدیدپذیر: عواقب اقتصادی این بیماری همه گیر، با تاثیر زیان آور بر بسیاری از بخش ها از جمله انرژی های تجدیدپذیر، بسیار گسترده است. با این حال، به دلایل زیادی تاثیر آن می تواند متفاوت از سایر بخش های اقتصاد باشد. وضعیت فعلی می تواند برای دولت ها، به یک گذار انرژی مبتنی بر انرژی های تجدید پذیر تبدیل شود. بسیاری از فناوری‌های تجدیدپذیر میتوانند افزایش یابند و به احیای صنایع و ایجاد مشاغل جدید کمک کنند. در ایجاد زیرساخت آینده، راهحلهای انرژی با هدف افزایش انرژی‌های تجدیدپذیر، یک انتخاب راهبردی امن را فراهم می کند. معیارهای بازیابی میتوانند به نصب شبکه‌های برق انعطاف‌پذیر، راهحلهای بهره وری، سیستم های شارژ خودروی برقی، ذخیره‌سازی انرژی، انرژی برق آبی، هیدروژن سبز و سایر فناوری‌های انرژی پاک کمک کنند. با از سرگیری دوباره کسب‌‌وکارها در آینده، برخی دولت ها احتمالا به تعهدهای پیشین خود در ارتباط با استفاده از منابع تجدیدپذیر پایبند بمانند، درحالی‌که ممکن است دولت های دیگر چنین رویکردی را نداشته باشند. صنعت انرژی خورشیدی نیز از جمله صنایع تجدیدپذیری است که با افت مواجه خواهد شد، چراکه هم‌‌اکنون با دو معضل کاهش تقاضای جهانی و نیز اختلال در زنجیره‌‌ی تأمین خطوط تولید واقع در چین مواجه است.
پسماند: تولید پسماندهای‌های ارگانیک و غیر ارگانیک به طور غیرمستقیم با دامنه وسیعی از مشکلات محیط‌زیستی مثل فرسایش خاک، جنگل‌زدایی و آلودگی هوا و آب همراه می‌باشد. سیاست‌های قرنطینه، در بسیاری از کشورها اجرایی شده است و منجر به افزایش مصرف و تقاضا برای خرید آنلاین شده و در نتیجه پسماندهای ارگانیک و غیر ارگانیک تولید شده افزایش یافته است. پسماندهای پزشکی نیز در حال افزایش است. برای مثال، بیمارستان‌ها در شهر ووهان چین به طور میانگین حدود 240 تن در روز، در طول دوره شیوع بیماری، پسماند پزشکی تولید می‌کنند. این در حالیست که میانگین تولید روزانه زباله قبل از شیوع کرونا 50 تن بوده است. بازیافت زباله یک روش موثر و رایجی برای جلوگیری از آلودگی، ذخیره انرژی و حفظ منابع طبیعی می باشد. اغلب کشورها، از جمله آمریکا و کشورهای اروپایی، برنامه های مدیریت بازیافت خود را در به دلیل گسترش کرونا متوقف کرده اند.
سازگاری: جهت اطمینان از کمتر شدن ردپای کربن، فعالیت ها می بایست به شرایط جدید که با محیط‌زیست سازگارتر است، عادت و از وضعیت فعلی به عنوان فرصتی جهت رسیدن به وضعیت مطلوب استفاده کرد. از شرایط جدید می توان به تغییر شکل خرید از مغازه‌ها و فروشگاه‌ها، کاهش سفرهای غیرضروری شهری و بین شهری، ارائه برخی خدمات به صورت دورکاری، برگزاری جلسات و نشست ها به صورت آنلاین و ... اشاره کرد. اقدامات این چنینی منجر به کاهش آلودگی صوتی و آلودگی هوا در اکثر مناطق جهان شده است.
استفاده مسئولانه مردم از اکوسیستم ها در جهان و بسترسازی توسط دولت ها مانند تبدیل برخی از خیابان-ها و بزرگراه ها به پارک ها و شبکه حملونقل برای دوچرخه‌ها و پیاده‌روی، ایجاد مقررات و همچنین استقرار سیستم نظارتی می تواند برای حرکت در راستای سازگاری با محیط زیست موثر باشد. چنین مداخلات اگر در بازه زمانی طولانی تری رخ دهد، مؤثرتر و پایدارتر خواهند بود. اینکه شرایط اضطراری دوران همه گیری چقدر ادامه پیدا کند در سرعت و روند پیشرفت این اقدامات و یا برگشت به زمان پیش از کرونا تاثیر خواهد گذاشت.
مجامع و نشست های بین‌المللی: ویروس کرونا حتی در کلان‌ترین سطوح سیاست‌گذاری و اجرایی نیز برای مسائل مربوط به تغییرات اقلیمی مضر بوده است. اجرای برنامه‌های قرنطینه و فاصله‌گذاری اجتماعی، موجب شده است تا پژوهش‌ها در زمینه اقلیم را در سراسر جهان کند یا متوقف نماید. همچنین جلسات و گردهمایی های تصمیم گیران و رهبران جهان در حوزه تغییر اقلیم نیز به تاخیر افتاده¬اند. آن هم در زمانی که بنا بر رویه های توافقنامه پاریس، کشورها تعیین اهداف بلندپروازانه در برنامه های مشارکت ملی خود برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را در دستور کار قرار داده‌اند که از جمله آنها می توان به تعویق بیست و ششمین نشست اعضای متعاهدین (COP26 ) به کنوانسیون تغییر اقلیم و جلسات ارکان و نهادهای فرعی ذیل کنوانسیون اشاره کرد.
اثر تغییر اقلیم بر شیوع ویروس کرونا: هیچ دلیلی برای ارتباط مستقیم بین تغییرات اقلیم و ظهور یا انتقال بیماری کووید-19 وجود ندارد. به طور کلی، تغییرات اقلیمی میتواند به طور غیرمستقیم بر روی پاسخ کووید-19 تاثیر داشته باشد. بیشتر بیماری‌های نوظهور عفونی و تقریبا تمامی بیماری‌های فراگیر اخیر، سرچشمه‌ای از حیات وحش دارند و این روند افزایش فشار انسانی بر روی محیط طبیعی ممکن است تحرکی بر نوظهور بودن این بیماری‌ها شود. حفاظت از تنوع‌زیستی و محیط زیست می تواند خطرات آتی ظهور بیماری های ویروسی و عفونی دیگر را کاهش دهد.
جمع بندی/درس هایی برای اقلیم: پاسخ جهانی به بحران ویروس جدید کرونا نشان می‌دهد که دولت‌ها برای حفظ رفاه و آسایش عموم، میتوانند دست به اقدام‌های فوری و اساسی بزنند که از ملاحظات اقتصادی فراتر رود. آثار ویروس جدید کرونا احتمالاً موقت است اما وضعیت دیگر بحران‌های جهانی ( از قبیل تغییر اقلیم) این‌گونه نیست. تغییر اقلیم در وضعیت اضطراری جهانی قرار دارد اما از آنجایی که آهسته و به تدریج تشدید می‌شود، اقدامات جدی برای مقابله با آن صورت نگرفته است. این تدریجی بودن باعث شده است که هر چه وضعیت وخیم‌تر شود، انسان‌ها از لحاظ روانی میتوانند خود را با آن وفق دهند. تا امروز مانع بزرگ جلب حمایت سیاسی برای مهار رشد اقتصادی، نگرانی‌ها در مورد رفاه شخصی بوده است. اما با فاصله‌گیری اجتماعی مشاهده می‌شود که مصرف و رفاه شخصی لازم و ملزوم یکدیگر نیستند و تفکر اقتصادی جدیدی لازم است. باید توجه جهانی از تولید ناخالص داخلی، به‌عنوان شاخص رفاه، متوجه اقدام‌های دیگری شود که مردم و محیط‌زیست را در اولویت قرار می‌دهد. نابرابری مانع مهمی در برابر اطمینان از سلامتی و رفاه جامعه، مخصوصا برای اقشار آسیب‌پذیر است. نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی، باعث افزایش ریسک در بخش سلامت می شوند. در زمان مواجهه با تهدیداتی برای سلامت عمومی در مقیاس جهانی، مثلاً کووید-19 و یا تغییرات اقلیمی، باید توجه ویژه ای به ضعیف ترین سیستم‌های سلامت عمومی در جهان شود. چرا که وجود ضعف در سیستم سلامت عمومی یک کشور می تواند بر سیستم سلامت عمومی در سایر کشورها اثر بگذارد. از این رو، اطمینان از پوشش جهانی بهداشت (UHC) ، به منظور محافظت از انسان ها مقابل تهدیدات سلامت در کوتاه مدت و بلندمدت ضروری است.
دولت‌ها میتوانند با استفاده از بسته‌های مشوق مهار بحران کرونا، کارگران را در اقتصاد سبز به کار بگیرند و چالش‌های بخش سلامت و درمان، بهداشت و بهسازی شهری، مراقبت از سالمندان، امنیت غذا و آموزش را مدیریت کنند. همچنین دولت ها می توانند بسته‌های تشویقی با محوریت فناوری‌های پاک ارائه کنند و با توجه به نرخ بهره پایین کنونی، فناوری‌هایی که نیاز به سرمایه گذاری بالا دارند، ممکن می شود. بنابراین با اتخاذ راهبرد انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توان ایجاد شغل نمود و درآمد محلی را در بازارهای انرژی توسعه یافته و در حال توسعه افزایش داد. به نحوی که اشتغال در این بخش که در سال ۲۰۱۸ به ۱۱ میلیون شغل در سراسر جهان رسید را میتواند تا سال ۲۰۵۰ چهار برابر نماید.
